حضرت امام سجاد(ع) در دعاهاي فراوان و با بيانات مختلف به اين ويژگي انسان پرداخته و با بيان موارد و مصاديق غفلت، انسان هاي غفلت زده را بيدار مي کند. امام(ع) موارد غفلت را بدين صورت بيان مي کند:

"غفلت از خود، غفلت از انجام وظايف و واجبات الهي، غفلت از عالم پس از مرگ، غفلت از وعيد، غفلت از نعمت ها و از همه مهم تر غفلت از خداست. در اين زمينه مي فرمايد: و ما را از جانب خود به غفلت و ناداني گرفتار مکن، چون ما به سوي تو خواهان و از گناهان توبه کننده ايم."⁽⁷⁾

با توجه به آنچه گفته شد، امام سجاد(ع) در صحيفه سجاديه يکي از ويژگي ها و صفات مذموم انسان را غفلت معرفي مي کند. از آنجا که غفلت منشأ امور ناپسندي نظير خود فراموشي، خدا فراموشي مي شود، لذا به عنوان يکي از مباني تربيت در نظام تربيتي صحيفه مورد تأکيد و بحث قرار گرفته است.

اصول تربيتي در صحيفه سجاديه

اصول، مجموعه قواعدي است که با نظر به قانون مندي هاي مربوط به ويژگي هاي علمي انسان (مباني تربيت) اعتبار شده و به عنوان راهنماي عمل، تدابير تربيتي را هدايت مي کنند. بنابراين، در اين نگاه اصول مبتني بر مباني هستند.⁽⁸⁾

با بررسي دعاهاي صحيفه سجاديه، به برخي از مهم ترين اصول تربيتي نظير، تقوي، توکل، زهد، ايجاد انگيزه، کنترل و هدايت، و اصل لزوم عمل مي رسيم، که امام سجاد(ع) از آنها جهت اصلاح و تربيت انسان ها بهره مي برند. شرح برخي از اين اصول عبارتند از:

اصل کنترل و هدايت

اين اصل مبتني بر خداجويي، خوددوستي و جاودان خواهي مي باشد. با استفاده از اين اصل، انسان بايد بر اساس مبناي خداجويي به سوي توحيد و يکتاپرستي هدايت شود و بر اساس مبناي خود دوستي محب و مطيع خدا شود و بستري براي رسيدن به کمال و قرب به خدا برايش فراهم گردد. حضرت امام سجاد(ع) در دعاي بيست صحيفه سجاديه با آوردن نمونه اي از خود دوستي، در مورد کنترل آن مي فرمايد:

و مرا در ميان مردم به درجه و مقامي سرفراز مفرما جز آن که پيش نفسم مانند آن پست نمايي، و ارجمندي آشکارا برايم پديد مياور جز آن که به همان اندازه پيش نفسم براي من خواري پنهاني پديد آوري.⁽⁹⁾